در مطلب قبل وبلاگ سوپرپایپ که در نشریه مجری شماره ۵۶ هم به چاپ رسیده، در مورد اهمیت توجه به حریق در ساختمان‌ها، ماهیت حریق، آمارها، استانداردها و تجارب آتش‌نشان‌ها، آتش‌سوزی در فرودگاه دوسلدورف و... سخن گفتیم و در این مطلب می‌خواهیم به صورت ویژه به نقش سیستم‌های فاضلابی در بحث آتش‌سوزی بپردازیم.
اهمیت کنترل حریق در سیستم‌های فاضلابی
تنها سیستمی که تمامی نقاط ساختمان را به هم متصل می‌کند سیستم فاضلابی است. لولههای عمودی فاضلاب (استک‌ها) در داکت‌هایی با تهویه طبیعی اجرا می‌شوند، لذا همیشه در معرض اکسیژن بالا و هوای تازه قرار دارند.
بسیاری از مسیرهای لوله‌کشی در سقف کاذب به صورت روکار ولی پنهان اجرا می‌شوند.
مسیرهای فرعی انشعابات داخل واحد، که به صورت زیرسقفی اجرا شده‌اند، محیط واحد زیرین را به محیط واحد بالایی مرتبط می‌سازند.
با توجه به عوامل بالا می‌توان نتیجه گرفت که اکسیژن، به عنوان یکی از سه ضلع مثلث آتش به راحتی در ارتباط با مسیرهای فاضلاب وجود دارد. ضلع حرارت نیز می‌تواند بر اثر یک اتفاق مهیا شود. لذا با توجه به مهیا‌بودن دو ضلع قبلی، قابلیت سوختن اقلام سیستم فاضلابی، مثلث آتش را تکمیل کرده و با توجه به داکت‌‌های تاسیساتی و خاصیت دودکشی در این کانال‌ها، در صورت بروز حریق و قابل اشتعال بودن موادی که در داکت‌ها از آن استفاده شده است از جمله لولههای فاضلابی، می‌تواند حریق، در زمان بسیار کمی از یک نقطه ساختمان با سرعت باورنکردنی به تمامی نقاط منتشر شود.
لذا مقاومت مصالح مورد استفاده در سیستم فاضلاب، می‌تواند علاوه بر نقش اصلی خود به عنوان سیستم دفع فاضلاب، تاثیر بسزایی در امنیت ساختمان در مواقع بروز حریق ایفا کند.
مصالحی که در سیستم‌های فاضلابی مورد استفاده قرار می‌گیرد به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
* مصالح فلزی: چدن گالوانیزه
* مصالح پلیمری: پلی‌پروپیلن(PP)، پلی‌وینیل کلراید سخت(UPVC)، پلی‌اتیلن(PE)
مصالح فلزی
مصالح فلزی در حال حاضر به دلایل فراوانی از قبیل وزن بالا، امکان خوردگی و پوسیدگی از داخل و خارج، سختی اجرا، هزینه‌های بسیار بالا، زمان‌بر بودن اجرا و تعمیر و نگهداری بسیار سخت و زمان‌بر و ... تقریبا از بازار تاسیسات در حال خارج‌شدن هستند. البته این نوع مصالح در مواجهه با آتش مقاومت بالایی دارند.
مصالح پلیمری
رفتار مصالح پلیمری که امروزه در بازار تاسیسات بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند در مواجهه با آتش بسیار حائز اهمیت است.
در این مقاله قصد داریم با بهره‌گیری از منابعی چون کتاب‌های مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، مقالات علمی، آزمایش‌ها و تجارب محلی، مطالبی درباره انواع لولههای پلیمری مورد استفاده در سیستم‌های فاضلاب ارائه دهیم؛ همراه ما باشید.
پلی‌اتیلنPE
* حدودا 50 سال است که در سیستم فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرند.* حدودا 50 سال است که در سیستم فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
* عمدتا در چگالی‌‌های مختلف تولید می‌شوند.
* بر اساس مبحث 16 مقررات ملی ساختمان، برای استفاده در سیستم فاضلاب باید از HDPE (چگالی بالا) و فقط به صورت دفنی، در کف پایین‌ترین طبقه ساختمان، استفاده شود. (برای موارد غیر دفنی داخل ساختمان مجاز نیست.)
* همچنین لولههای HDPE به سه دسته عمده PE63، PE80 و PE100 تقسیم می‌شوند که در شرایط مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
* در صورت استفاده از لولههای پلی‌اتیلن، به دلیل انبساط زیاد این لوله، باید در نقاط مناسب قطعه انبساط نصب گردد. (مقررات ملی ساختمان مبحث 16 قسمت 16-4-4-3-7)
* برای دماهای بالا مناسب نیست.
* در هنگام بروز آتش‌سوزی می‌تواند آتش را به راحتی انتقال دهد.
* مواد مذاب حاصل از احتراق نیز دارای آتش است. که خود می‌تواند باعث انتشار آتش در سطح زیرین پرتابی مواد مذاب شود.
پلی‌وینیل‌کلراید سخت PVC-U
* قدمت هفتاد ساله در سیستم فاضلابی
* بیشترین استفاده در سیستم‌های انتقال آب و سیستم فاضلاب به دلیل ارزانی
* این ماده از لحاظ ساختار ملکولی شبیه پلی‌اتیلن است ولی یک اتم کلر جایگزین یکی از اتم‌های هیدروژن شده است.
* به دو نوع سخت و نرم تقسیم‌بندی می‌شوند.
* طبق مبحث 16 مقررات ملی ایران نوع سخت آن برای استفاده در سیستم‌های فاضلابی مجاز می‌باشد.
* PVC سخت(U-PVC) به مرور در حین بهره‌برداری تُرد و شکننده می‌شود.
* در دماهای پایین تر از°70 دارای طول عمر مناسبی هستند.
* U-PVC در مواجهه با آتش آن را انتقال نمی‌دهد.
توجه: با سوختن U-PVC گاز سمی کلر آزاد می‌شود که یکی از عوامل بسیار تاثیر‌گذار انتشار گازهای خورنده و سمی بر اثر پدیده احتراق است. در این موضوع معمولا در سیستم‌های پلیمری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.به عنوان مثال مورد یوپی‌وی‌سی در مواجهه با آتش، دچار حریق نمی‌شود ولی باعث آزاد شدن کلر می‌شود که بسیار سمی است. نکته قابل تامل حجم دود متصاعد شده از این محصول است. جالب است بدانید دود تولید شده از مواجهه یک کیلوگرم یوپی‌وی‌سی با آتش، می‌تواند فضایی معادل 500 مترمکعب را پر کند؛ یعنی معادل یک آپارتمان 150 متری.
می‌توان گفت انتخاب این محصول به عنوان یک سیستم فاضلابی همانند این است که یک بمب شیمیایی بالقوه در ساختمان، همیشه کار گذاشته شده باشد. این گاز به شدت سمی و خوردنده، در ترکیب با آب می‌تواند اسید هیدروکلریدریک تولید کند و احتمال خورندگی هر چیزی در ساختمان را فراهم می‌سازد که می‌تواند حتی در زمان اطفا با آب رخ دهد.
پلی‌پروپیلن PP
* قدمت این پلیمر به حدود 50 سال بر می‌گردد.
* یکی از پرمصرف‌ترین مواد تجاری جهان است.
* مناسب‌ترین نوع PP مورد استفاده در سیستم پوش‌فیت، PP-H است. البته در ایران در موارد بسیاری از PP-B نیز در سیستم فاضلابی استفاده می‌شود.
* از لحاظ ساختاری بسیار شبیه پلی‌اتیلن است. با خواص بسیار متفاوت.
* پلی‌پروپیلن دارای چگالی کمتر نسبت به پلی‌اتیلن و دمای نرم‌شوندگی بالاتری نسبت به آن است.
* برخلاف سایر مواد پلیمری مانند پلی‌اتیلن که در دمای 100 درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شوند دارای دمای ذوب 160 درجه سانتی‌گراد می‌باشند.
چکیده مطالب بالا در مورد آتش در جدول زیر گردآوری شده است:
واژه سایلنت، کلمه‌ای اشتباه است که در بازار فاضلاب مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع باید از واژه‌های کم‌صدا و کم‌صداتر استفاده شود.
سیستم فاضلابی سوپردرین ۲
به لطف استفاده از فرمول ویژه پلی‌پروپیلن(PP) سیستم فاضلابی سوپردرین۲ ، اولین و تنها سیستم فاضلابی عایق صدا در تاسیسات دارای حفاظت آتش 1B طبق استاندارد 2014NID است؛ به صورتیکه مصالح سیستم فاضلابی سوپردرین۲، به عنوان یک ماده سوختنی نیاز به اطفاء ندارد و توسط شره چکه‌های بدون آتش خودش، باعث خاموش شدن آتش و جلوگیری از سرایت آتش خواهد شد. گواهینامه موسسه APM در آلمان و همچنین گواهینامه مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، موید کیفیت بالای محصولات سوپردرین۲ در مواجهه با آتش است.
برای درک بهتر از رفتار مصالح پلیمری در مواجهه با آتش، به صورت عملی مصالح پلیمری در شرایط یکسان، در مجاورت با حریق قرار داده شد که می‌توانید فیلم‌های این آزمایش را از لینک‌های زیر تماشا کنید.
رفتار پلی اتیلن در مواجهه با آتش
رفتار پلی پروپیلن PPH سوپردرین 2 در مواجهه با آتش
برای اطمینان بیشتر، پیشنهاد می‌شود در کارگاه، با حفظ امنیت و هماهنگی با مسئولان HSE هر کدام از آزمایشات بالا را با یک شعله کوچک مانند فندک انجام دهید. حتما به نتایج جالبی دست پیدا خواهید کرد. این تجربیات می‌توانند در آینده باعث انتخاب‌های درست‌تر و مناسب‌تر برای پروژه‌ها شوند و شاید جان انسانی در آینده نجات پیدا کند.