فاجعه شادآباد با یک سهل‌انگاری شروع شد؛ حین جوشکاری در یک مغازه، مواد اشتعال‌زا بر زمین ریخت و یک جرقه کافی بود تا دقایقی بعد، ده‌ها مغازه شعله‌ور شود و میلیاردها تومان سرمایه از بین برود. بازار شادآباد اولین و بزرگترین مرکز خرید و فروش ابزار آلات صنعتی و ساختمانی و محصولات فولادی و غیر فولادی در جنوب غرب تهران است. شادآباد را می‌توان انباری از مواد اشتعال‌زا از جمله لوله و مصالح ساختمانی، سیلندرهای گاز و چسب‌های پولیکا دانست که یک اشتباه کافی بود تا فاجعه‌ای عظیم در آن رخ دهد.این آتش‌سوزی با تمامی تلفات جانی و مالی‌اش تنها یک حادثه زودگذر نبود؛ بلکه می‌تواند زنگ خطری باشد که به ما یادآوری می‌کند بی‌توجهی به اصول ایمنی تا چه حد غیرقابل خواهد بود.
روزی که آتش همه چیز را بلعید
ساعت ۱۴ و ۷ دقیقه روز شنبه ۲۱ مهرماه وقوع یک آتش‌سوزی در سامانه ۱۲۵ ثبت شد. هاله ابر سیاهی بر آسمان شادآباد نشست و گزارش‌های اولیه نشان می‌داد آتش‌سوزی به دلیل جوشکاری غیر اصولی و نا ایمن و از یک مغازه آغاز شده؛ شعله‌های آتش به سایر فروشگاه‌ها و انبارهای نزدیک منتقل شد و به سرعت یک وضعیت بحرانی شکل گرفت.از فروشگاه‌های آشنا گرفته تا انبارهای مملو از لوله و تجهیزات، همه چیز در چند دقیقه به خاکستر تبدیل شدند و تصاویر سوختن لوله‌ها، ابزارها، مغازه‌ها و خودروها شادآباد را به غمگین‌ترین محله تهران تبدیل کرد.۲۰۰ آتش‌نشان از ۱۱ ایستگاه با تعداد زیادی تانکر آبرسان و سایر خودروهای پشتیبانی به محل حادثه اعزام شدند تا از انتقال آتش به مغازه‌های مجاور جلوگیری کنند. در جریان آتش‌سوزی، بسیاری از مغازه‌ها در آتش سوختند و سوپرپایپ که همواره به مسائل ایمنی توجه ویژه‌ای دارد، به سرعت محصولات را از فروشگاه‌های عاملین تخلیه و به انبارهای مطمئن مرکزی منتقل کرد.گرچه آتش پس از چندساعت طاقت‌فرسا مهار شد، اما گستره آتش‌سوزی به حدی بود که خسارت‌های جانی و مالی جبران‌ناپذیری از خود به جای گذاشت و دور از ذهن نبود که بازار فروش لوله کشور دچار بی‌نظمی شود.
پیامدهای حادثه شادآباد
پس از وقوع این حادثه، مسئولین سازمان‌های مربوطه وارد عمل شدند و به بررسی علل وقوع آتش‌سوزی پرداختند. برآورد خسارات مالی این فاجعه به میلیاردها تومان رسید اما هیچ کارشناسی از درد و رنجی که این فاجعه به کسبه شادآباد، خانواده‌ها و کسب‌وکارهایشان وارد کرد سخن نگفت. در این حادثه بیش از ۱۰۰ مغازه و کالاهای موجود در آن از بین رفت، ۴ نفر جان خود را از دست دادند و تعدادی هم به شدت مصدوم شدند. دامنه آتش‌سوزی به حدی بود که حدود ۵۰ مغازه فرو ریخت و جز آوار و خاکستر، نشانی از آن‌ها باقی نماند.
خسارت‌هایی که جبران نمی‌شوند
بعد از این حادثه کارشناسان بار دیگر بر اهمیت رعایت استانداردهای ایمنی در فروشگاه‌ها و انبارهای لوله تأکید کردند اما سوال اینجاست: آیا این صحبت‌های تکراری بعد از وقوع حادثه، ذره‌ای از مشکلات پس از حادثه را کاهش می‌دهد؟ قطعا خیر.آتش‌سوزی مهیب در بازاری که اغلب مغازه‌هایش بیمه نبودند قطعا یک فاجعه اقتصادی است. اکثر مغازه‌داران شادآباد به این نکته اشاره داشتند که شرکت‌های بیمه به دلیل وجود مواد قابل اشتعال همچون تینر، چوب، رنگ و محوطه باز و باراندازها، از بیمه کردن این فروشگاه‌ها سر باز می‌زنند و حالا بیش از ۱۰۰ مغازه‌دار، بی هیچ پشتوانه‌ای شاهد از بین رفتن چندین میلیارد جنس سوخته‌شده و سرمایه بر باد رفته خود هستند.
آتش‌سوزی شادآباد در سال ۱۴۰۳ یک یادآوری تلخ از خطرات ناشی از عدم رعایت اصول ایمنی در بخش تأسیسات ساختمانی و فروشگاه‌ها است؛ حادثه‌ای که اولین نبوده و به احتمال زیاد آخرین هم نیست و باز هم قرار است در جایی از این سرزمین تکرار شود.
درسی که نباید فراموش شود
این حادثه نه تنها خسارات مالی و جانی به همراه داشت، بلکه نشان داد که نیاز به اقدامات پیشگیرانه و تأمین ایمنی در این صنعت بیش از پیش احساس می‌شود. بخشی از شادآباد به عنوان یکی از بزرگترین مراکز فروش لوله کشور در آتش خاکستر شد و این حادثه نه تنها تأثیرات مالی بزرگی برای کسب‌وکارها به همراه داشت، بلکه بی‌نظمی و اضطراب در بازار فروش لوله را نیز به همراه داشت.آتش‌سوزی شادآباد به ما یادآور می‌شود که رعایت اصول ایمنی و پیشگیری در ساخت‌وساز تا چه حد می‌تواند از بروز فجایع جلوگیری کند. در این راستا، مقررات ملی ساختمان ایران دستورالعمل‌هایی صریح و جامع برای پیشگیری از حریق ارائه کرده است. این مقررات نه‌تنها به اهمیت طراحی و ساخت اصولی تأکید دارد، بلکه درباره استفاده از مصالح ضدحریق، نصب سیستم‌های هشداردهنده و تجهیزات ایمنی نیز نکات ارزشمندی را یادآور می‌شود.در بندهایی از مقررات ملی ساختمان آمده است: «ساختمان‌ها باید به گونه‌ای طراحی و اجرا شوند که حریق به‌راحتی گسترش نیابد و فرصت کافی برای خروج ایمن افراد فراهم شود.» همچنین تأکید شده که «سیستم‌های اعلام حریق و خاموش‌کننده‌ها باید به‌طور منظم بررسی و نگهداری شوند تا در مواقع بحران کارآمد باشند.»در مواجهه با چالش‌های ایمنی و آتش‌سوزی، انتخاب و استفاده از تجهیزات و محصولات استاندارد و مقاوم در برابر حریق می‌تواند نقشی اساسی در حفاظت از جان و مال افراد ایفا کند. به عنوان مثال، سیستم فاضلابی سوپردرین ۲ یکی از راهکارهای پیشرفته سوپرپایپ است که با مقاومت بالا در برابر آتش و کیفیت ساخت برتر خود، مانع از گسترش شعله و دود می‌شود. همچنین، حلقه ضد‌آتش سوپرپایپ به‌عنوان یک محافظ قابل اعتماد، در نقاط حیاتی ساختمان نصب شده و با ایجاد مانع در برابر انتقال آتش، امنیت ساکنان و ساختمان را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.چنین محصولاتی با رعایت استانداردهای بین‌المللی و طراحی دقیق، به سازندگان اطمینان می‌دهند که در صورت بروز حریق، فرصتی ارزشمند برای کنترل و مهار آتش خواهند داشت و می‌توانند تا حد زیادی از خسارت‌های جانی و مالی جلوگیری کنند و این یعنی زمینه‌سازی برای خلق بهترین شرایط در زمان حادثه و حفظ جان و مال انسان‌ها.
افسوسی که بر دل‌ها ماند
اهمیت رعایت نکات ایمنی، استفاده از تجهیزات استاندارد و پیروی از چنین الزامات و اصولی، کلیدی برای حفظ ایمنی ساختمان‌ها و ساکنان آن‌ها است و به ما کمک می‌کند که از تکرار چنین حوادث تلخ و ویرانگری جلوگیری کنیم.آتش‌سوزی شادآباد مانند بسیاری از حوادث تلخ گذشته رخ داد و حالا تنها افسوسی بر جا مانده؛ شاید رعایت اصول ایمنی، توجه به مقررات و استفاده از سیستم‌های ضدحریق و مصالح مقاوم، می‌توانست نتیجه متفاوتی را رقم بزند و امروز از شادآباد به عنوان یک حادثه مهارشده سخن بگوییم، نه یک فاجعه!
* این مطلب بخشی از شماره ۵۷ نشریه مجری است که در پاییز ۱۴۰۳ توسط سوپرپایپ منتشر شده است. مجری تنها نشریه فارسی‌زبان ویژه مجریان تأسیسات و مهندسان ناظر است که از سال ۱۳۸۱ با هدف ارتقای دانش فنی منتشر می‌شود. این نشریه، که به‌طور رایگان در اختیار متخصصان صنعت قرار می‌گیرد، بستری برای انتقال دانش به‌روز، معرفی راهکارهای نوین و تقویت ارتباط میان فعالان این حوزه است.